Rada Fiskalna - zasady funkcjonowania, skład, przewodniczący

Rada Fiskalna od 2026 roku będzie funkcjonować jako niezależna instytucja o charakterze ekspercko-doradczym. Jej głównym celem będzie poprawa transparentności finansów publicznych. Ustawa o jej powołaniu dostosowuje polskie prawo do reformy zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, która weszła w życie 30 kwietnia 2024 r.

Do najważniejszych zadań Rady należeć będzie:

• opiniowanie prognoz makroekonomicznych wykorzystywanych na potrzeby opracowania projektu ustawy budżetowej oraz projektu średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego; 
• opiniowanie zgodności projektu ustawy budżetowej z krajowymi i unijnymi regułami fiskalnymi; 
• ocenianie zgodności, spójności i efektywności ram budżetowych; 
• opiniowanie projektów dokumentów rządowych w zakresie ich oddziaływania na stabilność finansów publicznych i sytuację makroekonomiczną kraju (na wniosek Ministra Finansów). 

 

Rada Fiskalna a proces budżetowy

Wejście w życie ustawy o Radzie Fiskalnej wprowadzi zmiany w procesie budżetowym, który będzie wówczas wyglądał następująco: 

1. do 30 kwietnia przyjęcie Średniookresowego Planu Budżetowo-Strukturalnego/Rocznego Raportu z Realizacji Planu Średniookresowego, wraz z założeniami makroekonomicznymi dla potrzeb planowania budżetowego w średnim okresie. 
2. do 14 maja przekazanie przez Radę Fiskalną opinii na temat rocznych i wieloletnich prognoz makroekonomicznych.  
3. do 20 maja przekazanie przez Radę Dialogu Społecznego propozycji dotyczącej poziomu wynagrodzeń, płacy minimalnej oraz emerytur i rent. 
4. do 31 sierpnia przekazanie projektu ustawy budżetowej do opiniowania przez Radę Fiskalną i Dialogu Społecznego. 
5. do 14 września Rada Fiskalna przekazuje opinie dotyczące projektu ustawy budżetowej. 
6. do 25 września przekazanie przez Radę Dialogu Społecznego opinii dotyczącej projektu ustawy budżetowej.

Rada Fiskalna będzie miała 14 dni na wydanie opinii. Minister Finansów będzie zobowiązany zastosować się do nich lub w ciągu 2 miesięcy uzasadnić przyczyny, dla których postanowił ich nie uwzględniać. Rada będzie mogła ponadto zażądać od jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych informacji niezbędnych do realizacji swoich działań. 

Opracowane przez Radę Fiskalną dokumenty będą publikowane, a ona sama będzie zabierała głos w debacie publicznej. 

 

Skład Rady Fiskalnej

Rada Fiskalna będzie składała się z 7 ekspertów i praktyków, którzy będą wybierani przez: 

• Prezydenta RP,  
• Prezesa NIK, 
• Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich, 
• Ministra Finansów, 
• Stronę pracowników Rady Dialogu Społecznego, 
• Stronę pracodawców Rady Dialogu Społecznego, 
• Stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. 

Członkowie Rady będą musiały posiadać co najmniej dziesięcioletnie doświadczenie w dziedzinie finansów publicznych, makroekonomii lub zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych oraz co najmniej tytuł zawodowy magistra. Będą musieli spełniać wysokie wymogi dotyczące niezależności. Pięć lat przed powołaniem nie mogą:

• sprawować mandatu posła, senatora lub posła do Parlamentu Europejskiego, 
• być członkiem Komisji Europejskiej, 
• zajmować kierowniczych stanowisk państwowych, 
• być członkiem partii politycznej, 
• prowadzić zawodowej działalności lobbingowej.

Instytucje odpowiedzialne za wskazywanie kandydatów do Rady Fiskalnej będą zobowiązane przedstawić dokumenty potwierdzające, że wybrane przez nie osoby spełniają wyżej wymienione wymogi ustawowe, wraz ze szczegółowym uzasadnieniem. Minister Finansów będzie mógł z kolei zażądać uzupełnienia uzasadnienia lub zestawu dokumentów. Następnie trafią one do Sejmu celem weryfikacji przez komisję sejmową. W przypadku negatywnej opinii komisji, instytucja wskazująca przedstawi nowego kandydata.

 

Przewodniczący Rady Fiskalnej

Przewodniczący nowej instytucji będzie wybierany w czteroetapowej, otwartej procedurze. Jej proces będzie przebiegał następująco: 

1. Minister Finansów rozpisuje otwarty i konkurencyjny nabór na Przewodniczącego Rady Fiskalnej. Powołany do jego realizacji zespół, składający się z osób, których wiedza i doświadczenie dają rękojmię wyłonienia najlepszych kandydatów, ocenia spełnienie przez osoby biorące udział w naborze wymogów ustawowych.  
2. Ze sporządzonej przez zespół listy kandydatów spełniających wymogi ustawowe Minister Finansów wybiera kandydata na Przewodniczącego Rady Fiskalnej.  
3. Minister Finansów przekazuje dokumenty kandydata na Przewodniczącego Rady Fiskalnej potwierdzające spełnienie przez niego wymogów ustawowych wraz z uzasadnieniem ich spełnienia Marszałkowi Sejmu celem zasięgnięcia opinii komisji sejmowej. 
4. Komisja sejmowa weryfikuje spełnienie przez kandydata wymogów ustawowych. W przypadku opinii pozytywnej kandydat zostaje powołany na stanowisko Przewodniczącego Rady Fiskalnej przez Ministra Finansów. W przypadku opinii negatywnej Minister Finansów wskazuje nowego kandydata z listy wyłonionej w trakcie naboru, a w przypadku wyczerpania jej rozpisze nowy nabór.  

 

Kiedy Rada Finansów zacznie działać

Realizację swoich zadań Rada rozpocznie w 2026 r., ale już w 2025 zostaną wyłonieni jej członkowie. Zapleczem analitycznym i administracyjnym Rady Fiskalnej będzie Biuro Rady, które zostanie utworzone w 2025 r. Szacowana ilość jego pracowników to 15 osób.